Nelly Eki Ambarwati: Januari 2015

Minggu, 11 Januari 2015

WAWAN REMBUG

TEGESE WAWANREMBUG

yaiku Kegiatan tanya jawab/dialog antarane pewawancara lan narasumber.

↔ Pewawancara : Wong sing nganakake wawancara

↔ Narasumber : # paraga sing dianggep mangerteni sakabehe informasi paraga sing ditakoni lan mangsuli kabeh pitakon kang diajokake. responden(informan).

TUJUAN.

↔ Golek warta (informasi), katrangan, utawa panemu (pendapat).

BAB-BAB SING KUDU DIGATEKAKE SADURUNGE NINDHAKAKE WAWANCARA

1. Nemtokake tujuan.

2.Nemtokake narasumber sing mangerteni/mumpuni.

3. Nyiapake materi (bahan) kanggo wawancara arupa dhaftar pitakonan sing ditujokake marang narasumber

4. Nemtokake panggonan lan wektu kanthi semayanan luwih dhisik karo wong sing diajak wawancara.

5.Nindhakake wawancara kanthi nggunakake dhaftar pitakonan sing disiapake.

6. Nyatet/ngrekam katrangan kang wigati/teliti saka narasumber

7. Nggunakake unggah-ungguh basa sing trep marang wong sing diajak wawancara.

8. Nyusun asil kegiatan wawancara wujud palapuran/laporan

JINIS-JINISING WAWANREMBUG :

a. Wawancara bebas/mardika

↔ wawancara sing katindakake dening pewawancara sing ora ditata dhisik pitakon-pitakon lan sing dadi bakuning pirembugan gumantung kaanan/swasananing wawancara.

b. Wawancara terpimpin/kapimpin

↔ wawancara sing katindakake kanthi wis nyepakake pitakon-pitakon kang bakal ditakokake.

c. Wawancara individual/mandiri

↔ wawancara sing katindakake dening sawijining pewawancara marang sawijining

responden (informan).

d. Wawancara kelompok

↔ wawancara sing katindakake marang sekelompok responden kanthi

bebarengan.

e. Wawancara tertutup/tinutup

↔ wawancara sing katindakake marang responden adhedhasar pitakon kang winates wangsulane.

f. Wawancara konferensi

↔ wawancara sing katindakake dening sawijining pewawancara marang pirang-pirang responden

wawancara sing katindakake dening pirang-pirang pewawancara marang sawijining responden.

g. Wawancara terbuka/binuka

↔ wawancara sing katindakake marang responden kanthi dhasar pitakon kang ora winates.

TULADHANE LAPURAN WAWACARA

LAPURAN WAWANREMBUG

1. Wektu wawanrembug : ......................................................

2. Panggonan Wawanrembug : ......................................................

3. Bab Wawanrembug : ......................................................

4. Asil Wawanrembug : ......................................................

....................................................................................................

Pelapor : ......................

Nama Kelompok : .....................

Anggota Kelompok : (1) ................

(2) ...............

(3) ...............

(4) ...............

(5) ...............

TULADHA WAWANCARA:

TEMA : Lingkungan Industri

Irah-irahan : Perajin Keramik Melikan

Narasumber : Bapak Suyadi

Tujuan :

- Ngerteni ana ing ngendi perajin keramik melikan.

- Ngerteni pihak ngendi wae kang amrih bisa aweh dalan bab pemodhalan

- Ngerteni program apa kang menehi bantuan

Cathethan Pitakonan :

1. Pitakonan Utama :

- Perajin keramik Melikan iku ana ing Kabupaten ngedi?

- Pihak ngendi wae kang amrih bisa aweh dalan bab pemodhalan?

- Program apa kang menehi bantuan marang perajin keramik Melikan?

2. Pitakonan Tambahan :

- Piro cacahing anggota perajin keramik Melikan iku?

- Sapa perajin kang ngakoni yen reribet dirasakake perkara modal?

- Kepriye peralatan kang digunakake para perajin keramik Melikan?

- Perajin antuk bantuan kang awujud apa wae?

LLink : http://www.kelasjawa.com/2014/03/wawanrembug.html

Artikel yaiku karangan nyata sing jangkep kanthi dawa tinamtu sing digawé kanggo disebaraké lumantar ariwarti (koran), kalawarti (majalah), buletin, lan sapanunggalane. Panulisan artikel ndarbèni ancas kanggo ngandharaké gagasan lan fakta sing bisa ngyakinaké, nggulawentah, lan nyenengake sing maca. Panulis Artikel yaiku pawongan kang nindakaké pakaryan ngarang sawijining tulisan, nggabungaké sawetara tembung dadi ukara kang wigati lan kepénak diwaca, saéngga nggawé wong kang maca ngrasakaké lan mangertèni apa kang sadurungé durung dimangertèni.
Panulis Artikel manéka werna kriteriané, yaiku :

Panulis Artikel Buku
Panulis Artikel pawarta
Penulis Artikel Marketing
Penulis Artikel Online
Panulis Artikel Narasi
Panulis Artikel Naskah

Jinis-jinise Artikel :

1) Artikel eksploratif, artikel kang nuduhaké fakta miturut kajian panulisané.
2) Artikel eksplanatif, artikel kang isiné katrangan babagan sawijiné perkara kanggo dimangertèni sing maca.
3) Artikel dhèskriptif, artikel kang nggambaraké babagan sawijiné pokok perkara kang kadadéyan ing masyarakat. Saéngga wong kang maca kaya weruh, ngrungokaké, lan ngrasakaké babagan kang ditulis.
4) Artikel prèdhiktif, artikel kang isiné pètungan utawa ramalan babagan apa kang bakal kadadèn miturut pètungan panulis.
5) Artikel preskriptif, artikel jinis iki mènèhi tuntunan marang pamaos supaya ora klèntu utawa kliru.
6) Artikel naratif, kang kanthi prasaja naratif bisa diarani crita. Ing artikel narasi ana prastawa utawa kadadéyan ing sawijining wektu. Ing kadadéyan iku ana uga tokoh kang lagi ngadhepi masalah.
7) Artikel eksposisi, artikel kang isiné panjlèntrèhan babagan sawijining topik kanthi ancas mènèhi tambahan èlmu kanggo wong kang maca.
8) Artikel argumentasi, artikel kang nduwe ancas kanggo mbuktekake kabeneran sawijining panyaruwe utawa dhudhutan utawa alesan utawa bukti. Ing artikel argumentasi iki, pengarang ngarepake mbenerake panyaruwene saka wong kang maca.
9) Artikel persuasi, artikel kang ancase kanggo mrabawani wong kang maca kanggo nindakake sawijining pakaryan

Rupa-Rupa Artikel :
1. Artikel praktis
Artikel praktis kaya pituduh-pituduh cara nggawe, dandani, lan migunakake piranti. Artikel praktis luwih nekanake keterampilan tinimbang pangaweruhan utawa analisis kanggo masalah. panulisane luwih cocok nggunakake bentuk karangan narasi. artine, pesen disusun padha karo urutan wayah, kadadean, lan utawa tahapan-tahapan
2. Artikel entheng
Artikel entheng biyasane ngrembug masalah-masalah sing entheng ora mbutuhake pamahaman jero. Artikel mangkene ana ing jero rubrik-rubrik kalawarti remaja utawa ariwarti. Artikel entheng biyasa arupa wara-wara utawa lelipur. Macane uga ora mbutuhake gatekan lan konsentrasi kebak. Jenis artikel iki biyasane ana neng panggon umum kaya rumah sakit utawa stasiun
3. Artikel Opini
Ana ing satemene, kabeh artikel iku opini, ananging artikel sing siji iki dipanggonke ana ing jerone ariwarti utawa kalawarti dipanggonake khusus opini kayata; karikatur, pojok, kolom, lan layang pamaca. Artikel opini biyasane ngoceki kanthi tuntas ngenani- masalah kanthi cara akademis. Mula saka iku, panulise kudu wong-wong sing bener-bener ahli ana ing bidhange. Conto artikel Opini yaiku guru ing jero pamulangan.
Link : http://setohandoko.blogspot.com/2014/09/artikel.html

Materi Kelas 5 SD : MICARA (GUNEMAN)

MICARA (GUNEMAN)
Kompetensi Dasar : Mraktekaken drama cekak lan peranganipun drama ingkang trep kaliyan lare

Indikator:

1. Ngucapaken pacelathon ngantos jelas lan lancar
2. Nyimpulaken watak tokoh
3. Mraktekaken tokoh trep kaliyan watakipun
Tuladha :

Nalika bocah lagi bubar ngaso ana salah sijining bocah sing bengak-bengok.

Adi :’’He, karepe piye iki? kelas wis disapu ko diregeti maneh?’’

Ani :’’Di, aku ora ngreti, kowe aja ngarani aku!’’

Adi :’’Aku ora ngarani kowe, aku mung kepengin weruh sapa sing

ngregeti.’’

Ani :’’Lha ngapa ta, ndadak pengin weruh? koksapu maneh rak wis

bar!’’

Adi :’’Enake! Aku ki piket dina iki. Mengko yen bu Guru pirsa sapa

sing didukani?’’

(Dumadaken Bu Guru rawuh)

Bu Guru:’’Ana apa ta? kok seru-serunan olehe ngomong?’’

Ani :’’punika lho Bu, Adi nesu amargi kelasipun dipunregeti malih.

Kamangka Adi piketipun.’’

Bu Guru;’’Bocah-bocah, wis bola-bali Bu Guru ngendika, yen mbuwang

regedan ing papanne.Ngene iki rak ya ngrekasakake sing

piket.Nah, saiki kabeh ndungkluk, sing weruh regedan

banjur age-age njupuk regedan kuwi lan buwang ing

papanne.’’

Adi :’’Maturkesuwun Bu, kula mboten perlu piket malih.’’

Bu guru:’’Ya wis, saiki diterusake pelajarane.’’

Saking pacelathon wonten inggil, kita saged mangertos menawi pacelathon kaliyan tiyang langkung sepuh ngagem basa karma lan kaliyan kanca sakpantaran ngagem basa ngoko.

MAOS
Kompetensi Dasar : Maos kanthi paham

Indikator:

1. Mangsuli pitakonan wacan
2. Nyimpulaken surasa wacan
3. Nyariosaken maneh surasa wacan
Tuladha :

Antasena Takon Bapak

Raden Antasena wiwit cilik mapan ing Gisik Narmada.Bebarengan karo Dewi Urang Ayu, ibune lan Hyang mintuna, eyange. Sanajan mapan ing papan kang swasanane tentrem ing sungapane tempuran Bengawan Gangga lan Serayu sarta Ibu lan Eyange sabar nggulawentah, isih ana rasa sing ngganjel.Raden Antasena kepengin weruh lan ketemu bapake.

‘’Antasena dedeg-piadegmu dhuwur, gagah prakoso, duwe kuku pancanaka, sliramu ora beda karo bapakmu, ya Raden Werkudara,’’ Ngendikane Ibune.

‘’Sakpunika Rama Werkudara wonten pundi bu?’’ pitakone Antasena ngangseg.

‘’raden Werkudara iku satriya Pandhawa kasatriyane Jodhipathi.yen sira pengin ketemu kudu enggal mrana.’’

Antasena banjur nyuwun pamit arep nggoleki bapakke, ora lali Dewi Urang Ayu maringi cupu Madusena kang bisa nambani tatu lan nguripake wong sing mati.

Nalika semana Prabu Gangga Trimuka raja Negara Dhasar Samodra kasil mikut pandhawa lan arep kanggo tumbal negarane. Pandhawa dilebokake ing konggedah (wewangunan saka kaca) saengga mati keplepeg. Kebeneran Antasena mlaku turut kali lan teka ana Negara Dhasar samodra, bareng weruh wong lima iku mau ana jero kaca, dheweke menehi petulungan.wong lima mau ditetesi banyu cupu Madusena mau lan urip maneh.Hyang Mintuna lan Dewi Urang Ayu tansah mamanuki lelakune Antasena, mula bareng ketemu karo Pandhawa diterangake yen Antasena iku putrane Werkudara. werkudara gelem nampa.

Samodra banjur disat dening Hyang Mintuna lan Dewi Urang Ayu.Bima lan Arjuna banjur ngrabasa Negara dhasar Samodra. prabu Gangga Trimuka mati ing sakjroning paprangan.

Katrangan tembung:

Mikul : nyekel (menangkap) Sungapan : muara

Tumbal : kurban Ngrabasa : nyerang

Keplepeg : ora bisa ambekan

Ngangseg : ndheseg,nggesuk (mendesak)https://joko1234.wordpress.com/2010/03/15/materi-kelas-5-sd-bahasa-jawa/
Link :

Materi Kelas 5 SD : Maos

MAOS
Kompetensi Dasar : Maos kanthi paham

Indikator:

1. Mangsuli pitakonan wacan
2. Nyimpulaken surasa wacan
3. Nyariosaken maneh surasa wacan
Tuladha :

Antasena Takon Bapak

Raden Antasena wiwit cilik mapan ing Gisik Narmada.Bebarengan karo Dewi Urang Ayu, ibune lan Hyang mintuna, eyange. Sanajan mapan ing papan kang swasanane tentrem ing sungapane tempuran Bengawan Gangga lan Serayu sarta Ibu lan Eyange sabar nggulawentah, isih ana rasa sing ngganjel.Raden Antasena kepengin weruh lan ketemu bapake.

‘’Antasena dedeg-piadegmu dhuwur, gagah prakoso, duwe kuku pancanaka, sliramu ora beda karo bapakmu, ya Raden Werkudara,’’ Ngendikane Ibune.

‘’Sakpunika Rama Werkudara wonten pundi bu?’’ pitakone Antasena ngangseg.

‘’raden Werkudara iku satriya Pandhawa kasatriyane Jodhipathi.yen sira pengin ketemu kudu enggal mrana.’’

Antasena banjur nyuwun pamit arep nggoleki bapakke, ora lali Dewi Urang Ayu maringi cupu Madusena kang bisa nambani tatu lan nguripake wong sing mati.

Nalika semana Prabu Gangga Trimuka raja Negara Dhasar Samodra kasil mikut pandhawa lan arep kanggo tumbal negarane. Pandhawa dilebokake ing konggedah (wewangunan saka kaca) saengga mati keplepeg. Kebeneran Antasena mlaku turut kali lan teka ana Negara Dhasar samodra, bareng weruh wong lima iku mau ana jero kaca, dheweke menehi petulungan.wong lima mau ditetesi banyu cupu Madusena mau lan urip maneh.Hyang Mintuna lan Dewi Urang Ayu tansah mamanuki lelakune Antasena, mula bareng ketemu karo Pandhawa diterangake yen Antasena iku putrane Werkudara. werkudara gelem nampa.

Samodra banjur disat dening Hyang Mintuna lan Dewi Urang Ayu.Bima lan Arjuna banjur ngrabasa Negara dhasar Samodra. prabu Gangga Trimuka mati ing sakjroning paprangan.

Katrangan tembung:

Mikul : nyekel (menangkap) Sungapan : muara

Tumbal : kurban Ngrabasa : nyerang

Keplepeg : ora bisa ambekan

Ngangseg : ndheseg,nggesuk (mendesak)

NYEMAK
Kompetensi Dasar: mirengaken pesen langsung utawi ngagem telepon

Indikator:

Nyatet isi pokok pesenipun
Ngaturaken pesen ingkang dipuntampi kanthi langsung kaliyan mboten langsung ngagem basanipun piyambak
Tuladha :

Mirengake pacelathon ngagem telepon wonten mandhap!

Pak Rudi : ’’Halo!sugeng enjang.’’

Edi : ’’Sugeng enjang’’

Pak Rudi : ’’Punapa leres punika Pak Agus?’’

Edi : ’’Oh sanes, kula putrane, punika sinten nggih?’’

Pak rudi : ’’Pak Rudi,punapa saged matur kaliyan Pak agus?’’

Edi : ’’Nuwun sewu, Bapak dereng kondur, wonten kersa punapa

pak?’’

Pak Rudi : ’’Ngeten Mas, kula pesen kemawon mbenjang dinten senen

tanggal 7 Agustus jam sanga, bapak dipunaturi dhateng

Puskesmas Kertasana saperlu nampi pengarahan

penyemprotan nyamuk demam berdarah.’’

Edi : ’’Senen nggih pak?’’

Pak Rudi : ’’Inggih Mas, tulung aturaken marang Bapak. Maturnuwun

Mas.’’

Edi : ’’Inggih Pak, sami-sami.Mangke kula aturaken.’’

Saking pacelathon wonten inggil, kita saged mangertos menawi pacelathon kaliyan tiyang langkung sepuh ngagem basa karma lan kaliyan kanca sakpantaran ngagem basa ngoko.
Link : https://joko1234.wordpress.com/2010/03/15/materi-kelas-5-sd-bahasa-jawa/

Materi Kelas 5 SD : APRESIASI SASTRA

APRESIASI SASTRA
Kompetensi dasar : Ngapresiasiken susastra jawa, misalipun carito wayang,

naskah drama, lan geguritan

Indikator :

Nyariosaken watak tokoh
Nindakaken tokoh
Nyariosaken malih surasaning wacan
Saged nyekar jawi(macapat lan tembang dolanan
Tuladha :

Arjuna wiwaha

Prabu Niwatakawaca raja ing nagara Imarmantaka sowan menyang kahyangan saperlu nglamar Dewi Supraba. Dewa ora marengake, wusana dadi pasulayan, para dewa kalah. Gapura kahyangan banjur ditutup. Para wadya balane Prabu Niwatakawaca kandheg ing sakjabaning gapura kahyangan.

Amarga ora bisa ngalahake Prabu Niwatakawaca, Bathara Guru ya retune dewa golek satriya sing bakal dijaluki tulung mateni Prabu Niwatakawaca. Pamilihing dewa tumuju marang Raden Arjuna. Kala iku Raden Arjuna lagi tapa. Bathara Guru utusan widadari 7 cacahe supaya nggodha tapane Arjuna. Panggodhane ora mandi. Widadari mau banjur bali menyang kahyangan saperlu atur pelaporan.

Bathara Guru banjur tumuju ing papan tapane raden Arjuna ing Gunung Indrakila, kanthi memba dadi juru mbebedak aran keratarupa. Pranyata sing dumadi ing Indrakila diweruhi Niwatakawaca banjur utusan raseksa kanga aran muka supaya memba dadi celeng lan gawe kisruhe Indrakila. Celeng mau bisa dipateni. Matine celeng mau ndadekake pasulayan antarane Arjuna lan Keratarupa. Loro-lorone padha ngaku yen celeng mau sing mateni nganggo panahe. Nalika Keratarupa arep dibanting, banjur malih wujud dadi Bathara Guru, Arjuna banjur nyembah. Ing kono Bathara guru paring dhawuh supaya Arjuna gelem mateni Niwatakawaca lan Arjuna kaparingan panah Pasopati.

Budhale Arjuna menyang Imarmantaka dikancani Dewi Supraba. Ing kono Niwatakawaca bisa kapanah Arjuna ngepasi ing pengapesane banjur mati. Arjuna bali marang kahyangan lan kawiwaha dadi manten dhaup karo Dewi Supraba.

Nyekar Jawi

Tembang Macapat,ana 11 inggih punika gambuh, pangkur, sinom, dandanggula, asmarandana, pocung, megatruh, mijil, kinanthi, maskumambang, durma ananging kang dipun wulangaken dening kelas 5 namung Maskumambang, Mijil, kinanthi lan Pocung.
Tuladha :

POCUNG

6 6 5 3 i i i 2 6 6

Ba- pak pu cung la- ir- e ti- ni- tah

5 3 i 2 6 3 2 1

bi- su la mun ri- na ket- an

1 2 1 3 . 2 1 2 1 6

Pi- nar- su- di den te- men- i

6 1 2 3 2 2 1 6 3 5

Mung sa- ra- na pi- nan- dang wruh ba- sa-

2 3

Ni- ra

Tembang dolanan wonten kathah, gundul-gundul pacul, tekate, suwe ora jamu lan sapanunggalane saged dipunpilih.
Tuladha :

TEKATE

Tekate dipanah

Dipanah ngisor gelagah

Ana manuk onde-onde

Mbok sir bombo

Mbok sir kate

Mbok si…r bombo…

Mbok si…r ka….te…
Link : https://joko1234.wordpress.com/2010/03/15/materi-kelas-5-sd-bahasa-jawa/

Materi Kelas 5 SD : Bab Nyerat

NYERAT

Kompetensi Dasar : Nyetrat kanthi leres

Indikator:

Njangkepi karangan kang during rampung

Nyusun cengkorongan karangan kang sampun wonten ing ragam tulis

Nyerat aksara lan angka jawi kanthi leres

Tuladha :

Karangan sing during rampung iki rampungna !

Kanugrahaning Gusti sing paling gedhe yaiku…(1) Kanggo mujudake awak kang sehat bisa kanthi cara njaga…(2) Karesikan iku bisa karesikaning (3)…(4)…,(5)…

Yen kahanan kaya mengkono iku wis…(6) ora aneh yen kabeh…(7) bisa ngrajakake urip kang…(8) Mula ayo padha ningkatake anggone njaga…(9) supaya…(10)

Gawekna karangan kanthi cengkorongan ing ngisor iki !

Pak Sumina susah. Kaluwargane pak Sumina lagi padha susah. Susahe ora amarga ora bisa mangan.Nanging susahe amargi putrane ingkang aran Bayu lara wis pirang-pirang dhina. Dipriksakke menyang dhokter jebul lara sing angel ditambani. Pak Sumina saben dhina menggalih piye carane olehe tamba, mangka dhuwit ora ana.

Aksara lan Angka Jawa

a) Aksara jawa

Ha Na Ca Ra Ka

Da Ta Sa Wa La

Pa Dha Ja Ya Nya

Ma Ga Ba Tha Nga

Aksara jawi wonten nginggil dipunwastani aksara legana utawi aksara wudha during ngagem sandhangan utawi pasangan.

Tuladha : Padha Jaya =

Sandhangan:

1. Swara ‘’i’’ aranipun wulu ( )

2. Swara ‘’e’’ aranipun taling ( )

3. Swara ‘’O’’ aranipun talingtarung ( )

4. Swara ‘’U’’ aranipun suku ( )

5. Swara ’’e’’ aranipun pepet ( )

Ingkang mboten pareng dipunpepet inggih punika aksara ‘’ra’’ lan ‘’la’’ amargi : ‘’ra’’ digantos ‘’pa ceret’’ : lan ‘’la’’digantos ‘’nga lelet’’ :

Tuladha :

Sapi = Coro =

Sate = Bubu =

Peso =

Sandangan panyigeg utawi paten :

1. Layar ( ) munine ‘’r’’

2. Wignyan ( ) munine ‘’h’’

3. Cecak ( ) munine ‘’ng’’

4. Pangkon ( ) inggih punika sandhangan kanggo mateni aksara jawa nanging naming wonten pungkasan ukara utawi tembung.

Tuladha :

Pasar = Gawang =

Sawah = Manuk =

b) Angka Jawa

1 = 6 =

2 = 7 =

3 = 8 =

4 = 9 =

5 = 0 =

Tuladha :

12 = 2007 =

356 = 8945 =
Link : https://joko1234.wordpress.com/2010/03/15/materi-kelas-5-sd-bahasa-jawa/

Paramasastra

Paramasastra
Ukara sambawa yaiku ukara kang nduweni teges sanajan, upama, pangarep-arep, pangajab (muga-muga), mokal ing bab kelakone prasawa. Ukara sambawa lumrahe migunakake tembung kriya kang oleh panambang –a, -ana, utawa –na.
Tegese ukara sambawa :
a. Duwe teges sanadyan
Tuladha : Abota kaya ngapa, aku ora bakal sambat.
Tegese : Sanadyan abot.
b. Duwe teges umpama
Tuladha : sugiha kaya ngapa yen ora mudeng dono driyah prasasat ora guna.
Tegese : Umpama duwe
c. Duwe teges pangarep-arep
Tuladha : kowe mengko mrenea ya, aku kangen,
Tegese : Pangarep-arep
d. Duwe teges pangajab
Tuladha : dak rewangi sinau mempeng, lulusa ya kanthi biji kang apik.
Tegese : pangajab
e. Duwe teges mokal
Tuladha : kowe maneh ijen rampunga, wong sing wong telu wae ora rampung.
Tegese : mokal (aneh yen mangkat)
Ukara yaiku kumpulane tembung kang duwe teges, karangke manut pranatan basa (parama sastra) sing gumathok.
Wernane ukara ana telu, yaiku :
š Ukara lamba (ganep), yaiku ukara lamba nduweni jejer, wasesa, sing ganep.
Tuladhane :
v Jejer + wasesa (SP)
Agus nyapu
v Jejer + wasesa (SP) + lesan (SPO)
Agus nyapu latar
v Jejer + wasesa + katrangan (SPOK)
Agus nyapu latar pendapa.
š Ukara elip, yaiku ukara sing ora ganep, amarga mung nduweni jejer bae utawa wasesa, ora duwe jejer lan wasesa pisan.
Tuladhane :
v Lanjar irunge bangir - jejer + katrangan
v Wanita ireng manis - jejer
v Mangan cenggereng laron - wasesa
v Lerena! - wasesa
š Ukara rangkep (kalimat majemuk)
Ukara rangkep uga diarani ukara rowa kang tegese ukara kang nduweni jejer lan wasesa rangkep loro, kayata :
v Jejer + wasesa + jejer + wasesa + lesan + katrangan
v Jejer + wasesa + lesan + jejer + katrangan
v Jejer + wasesa + lesan + wasesa + katrangan
Dadi ukara rangkep iku ukara sing jejer loro wasesane loro utawa jejer loro utawa jejer loro wasesane siji.
Ukara rangkep kabagi ana telu, yaiku :
ü Ukara rangkep sadrajat
Ndandung lagi ngaji, Alwi maca.
ü Ukara rangkep raketan
Mbak Yu nggarap pakaryan omah lan adhi dolanan nekeran.
ü Ukara rangkep tundha (tingkatan)
Tangga teparo padha rawuh nalika Lanjar dadi manten.
Link : http://materibasajawasma.blogspot.com/2013/12/paramasastra.html

Sekar pangkur kang winarna,

Sekar pangkur kang winarna, lelabuhan kang kanggo wong ngaurip, ala lan becik puniku, prayoga kawruhana, adat waton puniku dipunkadulu, miwah ingkang tata krama, den kaesthi siyang ratri.

Deduga lawan prayoga, myang watara reringa aywa lali, iku parabot satuhu, tan kena tininggala, tangi lungguh angadeg tuwin lumaku, angucap meneng anendra, duga-duga nora kari.

Miwah ta sabarang karya, ing prakara kang gedhe lan kang cilik, papat iku aja kantun, kanggo sadina-dina, rina wengi nagara miwah ing dhusun, kabeh kang padha ambegan, papat iku aja lali.

Kalamun ana manusa, anyinggahi dugi lawan prayogi, iku watake tan patut, awor lawan wong kathah, wong degsura ndaludur tan wruh ing edur, aja sira pedhak-pedhak, nora wurung neniwasi.

Mapan watake manusa, pan ketemu ing laku lawan linggih, solah muna-muninipun, pan dadi panengeran ingkang, kang apinter kang bodho miwah kang luhur, kang sugih lan kang melarat, tanapi manusa singgih.

Ulama miwah maksiyat, wong kang kendel tanapi wong kang jirih, durjana bebotoh kaum, lanang wadon pan padha, panitike manusa wateke wewatekipun, apa dene wong kang nyata, ing pangawruh kang wus pasthi.

Tinitik ing solah muna, lawan muni ing laku lawan linggih, iku panengeran agung, winawas ginrahita, pramilane ing wong kuna-kuna iku, yen amawas ing sujanma, datan kongsi mindho gaweni.

Masa mengko mapan arang, kang katemu ing basa kang basuki, ingkang lumrah wong puniku, dhengki srei lan dora, iren meren dahwen pinasten kumingsun, opene nora prasaja, jail mutakil bakiwit.

Alaning liyan den andhar, ing becike liyan dipunsimpeni, becike dhewe ginunggung, kinarya pasamuan, nora ngrasa alane dhewe ngendhukur, wong mangkono wateknya, nora kena denpedhaki.

Iku wong durjana murka, nora nana mareme jroning ati, sabarang karepanipun, nadyan wusa katekan, karepane nora mari saya banjur, luwamah lawan amarah, iku kang den tut wuri.

Ing sabarang tingkah polah, ing pangucap tanapi lamun linggih, sungkan asor ambekipun, pan lumuh kaungkulan, ing sujanma pangrasane dhewekipun, nora nana kang memadha, angrasa luhur pribadi.

Aja nedya katempelan, ing wewatek kang tan panates ing budhi, watek rusuh nora urus, tunggal lawan manusa, dipun sami karya labuhan kang patut, darapon dadi tuladha, tinuta ing wuri.

Aja lunyu lemer genjah, angrong pasanakan nyumur gumuling, ambubut arit puniku, watek datan raharja, pan wong lunyu nora pantes dipunenut, monyar-manyir tan anteban, dela lemeran puniku.

Para penginan tegesnya, genjah iku cak-cekan barang kardi, angrong pasanak liripun, remen ulah miruda, mring rabine sadulur miwah ing batur, mring sanak myang prasanakan, sok senenga den ramuhi.

Nyumur guling linira, ambeladhah nora duwe wewadi, nora kene rubung-rubung, wewadine den umbar, mbuntut arit punika pracekanipun, ambener ing pangarepan, nanging nggarethel ing wuri.

Sabarang kang dipun ucap, nora wurung amrih oleh pribadi, iku labuhan patut, aja na nedya nulad, ing wateking nenem prakara punika, sayogyane ngupayaa, lir mas tumimbul ing warih.

PARIKAN BAHASA JAWA

Parikan iku unen-unen kang dumadi seka rong (2) ukara. Ukara sepisanan kanggo narik kawigaten, kang kapindho minangka isi. Parikan iki kaya pantun nanging mung rong larik. Parikan migunaake purwakanthi swara. Purwakanthi parikan bisa digawe mawa petungan kang adhedhasar petungan wanda (suku kata).

4 wanda - 4 wanda

wajik klethik, gula jawa
luwih becik wong prasaja

jemek-jemek gulo jowo ojo ngenyek podho konco

4 wanda - 8 wanda

tawon madu, ngisep sari kembang jambu
aja nesu yen ditudhuake luputmu

8 wanda - 8 wanda

kayu urip ora ngepang, ijo-ijo godhong jati
uwong urip ora gampang, mula padha ngati-ati

TEMBANG DOLANAN

TEMBANG DOLANAN

Tembang dolanan iku jinis tembang sing prasaja, biasa ditembangaké déning bocah-bocah cilik, utamané ing padésan, sinambi dolanan bebarengan karo kanca-kancané. Lumantar lagu dolanan, bocah-bocah dikenalaké bab sato kéwan, sato iwèn, thethukulan,tetanduran, bebrayan, lingkungan alam, lan sapanunggalané. ^[1]

Kadhangkala tembang dolanan uga ditembangaké déning waranggana jroning swasana tinamtu ing pagelaran wayang kulit.

Iki kaca kanggo ngumpulake syair tembang dolanan utawa tembang sing kerep diunekke bocah-bocah.

Cublak-cublak suweng iku sawijining tembang dolanan, sing biasa ditembangaké déning bocah-bocah cilik sinambi dolananbebarengan kanca-kancané.

Gajah-gajah kuwi salah sawijining tembang dolanan sing kerep ditembangaké déning bocah-bocah cilik nalika utawa sinambi dolanan.

Gundhul Pacul amujudaké tembang bocah-bocah kang populèr ing Jawa Tengah. Tembang iki kalebu tembang lelucon.

link : http://pgsdtik.blogspot.com/

Jumat, 09 Januari 2015

Pepindhan

Pepindhan iku unèn-unèn jroning kang mindhakake barang, kahanan siji karo barang utawa kahanan liyane, lumrahe nganggo tembung panggandheng : kaya, lir, pindha, kadya, lir pendah. Pepindhan asring dipigunakaké ing pacelathon padinan, panyandra jroning adicara penganten, pagelaran wayang utawa jroning babagan sastra.

Tuladhané Pepindhan

Pepindhan kanggo nyandra putri kang sulistya.

Ayune kaya dewi Ratih
Dedege ngringin sungsang
Lembéyané mblarak sempal
Kulite kuning nemu giring pindha mas sinangling
Lakuné putri Sala kaya macan luwé
Luruhe pindha Dewi Sembadra
Aluse kaya sutra
Jogede kaya merak kesimpir
Jogede mucang kanginan
Kenese kaya Dewi Srikandi
Janggute pindha tawon gumantung
Antenge kaya temanten ditemokke
Mendhak-mendhak kaya sata manggih karma.

Panyandra kanggo satriya utawa priya

Baguse kaya bathara Kamajaya tumurun
Brengose nglaler mencok
Brengose nguler keket
Dedeg piadege gagah prakosa kaya Raden Werkudara
Tandangé cukat kaya jangkrik mambu kili
Tandange kaya jangkrik mambu kili
Tandange kaya sikatan nyamber walang
Tandange kaya banteng ketaton
Tekade kaya geni lan urupe
Lakune sang sinatriya nusup-nusup pindha ayam alas

Pepindhan kang kanggo nyandra kahanane wadyabala.

Abang kumpul padha abang kaya alas kobong
Dawane barisan anglur selur pindha sela brakithi
Ijo kumpul padha ijo kaya bethet sayuta
Ireng kumpul padha ireng kaya gagak reraton
Kuning kumpul padha kuning kaya podhang reraton
Ramen suraking wadyabala ambata rubuh
Swarane kaya mbelahna bumi
Wangsulane saur manuk
Akehe pepati ing prang Baratayuda kaya babadan pacing
Akehe pepati kaya sulung lumebu geni
Untabe wadyabala kaya samodra rob
Ramene lir prahara nempuh wukir
Polahé wadyabala Ngastina tinrajang prajurit Pandhawa kaya gabah diinteri

Pepindhan kanggo nyandra wong nesu utawa nantang perang

Soca bang angatirah
Jaja bang mawinga-winga sinabet merang sagedheng bel mubal dahana.
Sang Prabu duka yayah sinipi lir sinebit talingane.
Sumbaré kaya bisa mutungna wesi gligèn
Kekejera kaya manuk branjangan
Kopat-kapita kaya buntut ula tapak angin
Pintera kaya bisa njara langit

Pepindhan kanggo nyandra kahanan

Abote kaya watu
Adheme kaya es
Antepe kaya wesi
Anyepe kaya gedebog
Asine kaya uyah
Atose kaya wesi
Bantere kaya angin
Dhuwure kaya othak-othak méga
Empuke kaya gudir
Enthenge kaya kapuk
Gampang kaya empol pinecok
Gelise kaya banyu sinaring
Kaku kaya kena nggo pikulan
Kesite kaya kadhal
Kesité kaya laler
Klular-klulur kaya tuma kathok
Landhepe pitung penyukur
Padhangé kaya rina
Panase kaya mecah-mecahna sirah
Petenge ndumuk irung
Polahe ngaru napung
Rikate kaya angin

Pepindhan liya-liyane

1. Akehe lelara kaya kena pageblug

2. Ali-aliné nggunung sapikul

3. Bebedané ngadhal mèlèt

4. Bedane kaya bumi karo langit

5. Begjane kaya nemu cempaka sawakul

6. Begjane kaya nemu emas sakebo

7. Begjane kaya nemu emas salaka

8. Begjane pindha karubuhan gunung menyan karoban segara madu.

9. Bungahe kaya ketiban ndaru

10. Cahyane bingar kaya lintang johar

11. Cahyane nglentrih kaya rembulan karahinan

12. Cep klekep kaya orong-orong kepidak

13. Cethile kaya cina craki

14. Cumlorot kaya lintang alihan

15. Cumlorot kaya ndaru

16. Dalane nggeger sapi

17. Domblong kaya sapi ompong

18. Dondomane kaya tutus kajang

19. Galake kaya buta

20. Galake kaya macan manak

21. Gelunge ngadhal mènèk

22. Gendhéwané awangun kadhal meteng

23. Gereng-gereng kaya singa antuk bayangan

24. Kagete kaya tinubruk ing mong lepat

25. Kepingine kaya nyidham cempaluk

26. Lir sato mungging rimbagan

27. Mider-mider kaya undar

28. Mlakune ngodhok

29. Mundur mungkur gangsir

30. Nangise ndrenginging kaya rase

31. Nuturi wong pinter prasasat ngajari bebek nglangi

32. Nyengité kaya dhemit

33. Parine nedheng gumadhung

34. Pinter kaya bisa nyancang angin

35. Pipane rokok menyu

36. Putih memplak kaya kapuk diwusoni

37. Rakete kaya sadulur sinara wedi

38. Rukuné kaya mimi lan mintuna

39. Rupane kembar pindha jambe sinigar

40. Salake medhi ( masir )

41. Sambaté kaya grantang

42. Sambate ngaru ara

43. Senenge kaya bubuk oleh leng

44. Sentosa banget kaya janget kinatelon

45. Suguhane mbanyu mili

46. Klambine suwek nyangkem kodhok

47. Tekade kaya madu lan manise

48. Thingak-thinguk kaya kethek ketulup

49. Tulisané mbata sarimbag

50. Ulese kucing ngambang asem.

51. Ulese jaran ngembang duren.

52. Utangé nyundhul empyak

53. Utangé turut usuk

54. Wrangkané gayaman

sumber : http://nguripuripbasajawa.blogspot.com/2014/10/pepindhan.html